Chổi đót quét nhà được sản xuất như thế nào?

Vài nét về lịch sử của chổi đót quét nhà

Lẽ dĩ nhiên quét dọn là công việc thường ngày của con người, bất kể sinh sống ở đâu hay thuộc về nền văn hóa nào. Đông sang tây và cổ chí kim. Vấn đề chỉ là, người ta quét dọn bằng cách nào và bằng công cụ nào. Điều đó hoàn toàn tùy thuộc vào địa bàn cư trú có sẵn loại nguyên vật liệu nào để con người có thể tận dụng chế tạo dụng cụ vệ sinh. Chổi đót quét nhà là mặt hàng nổi bật của người Việt.

Mọi loại công cụ có chức năng quét rác đều được gọi là chổi, trong tiếng Anh là broom. Nhưng chổi mỗi đất nước một khác, và mỗi vùng trong một nước cũng khác. Trong phạm vi bài viết này, Bông May chỉ xin giới thiệu vài nét về cây chổi của Việt Nam, một trong những loại chổi được đánh giá là tiện lợi và sử dụng tốt nhất trên thế giới.

Chổi đã được người Việt Nam sử dụng từ rất lâu đời, và nó còn đi vào những câu ca dao:

Con vua thì lại làm vua
Con sãi ở chùa thì quét lá đa

Tất nhiên là phải bằng chổi rồi.

Theo thời gian thì càng ngày người ta càng hoàn thiện kỹ thuật gia công chế tạo chổi. Và ở Việt Nam từ xưa đến nay có hai loại chổi chính: chổi quét nhà và chổi quét sân.

Chổi quét nhà phổ biến là làm bằng cây bông cỏ, một loại thực vật mọc từ nhiên dọc các triền núi miền Trung. Người ta thu hoạch bông cỏ vào khoảng đầu mùa xuân. Ngoài ra, ở một số địa phương không có bông cỏ mà có các loại cây khác như cỏ lau, cây lúa, rơm v.v. thì cũng được tận dụng để làm chổi. Tuy nhiên chổi làm bằng những nguyên vật liệu này không phổ biến, chủ yếu sử dụng gia đình và chỉ trong địa phương mà thôi. Chỉ có chổi bông cỏ vượt trội về chất lượng, số lượng và sự tiện lợi mới trở nên phổ biến, và khi Việt Nam mở rộng nền kinh tế thị trường thì chổi bông cỏ cũng bắt đầu được sản xuất thương mại.

Quy trình gia công chổi đót quét nhà tại cơ sở của Bông May

Nhìn chung thì mỗi cơ sở hoặc mỗi hộ gia đình sản xuất chổi đều có những kỹ thuật riêng và mẫu mã riêng, nhưng tất cả đều theo quy trình chung như sau:

Thu hoạch bông đót

Như vừa nói bên trên. Bông đót là vật liệu chính sản xuất chổi đót quét nhà, còn gọi là bông cỏ, không phải là cây trồng mà là một loại cỏ mọc tự nhiên trên các dải miền núi miền Trung. Mỗi năm người ta thu hoạch bông đót vào khoảng đầu mùa xuân. Ngày xưa hộ gia đình nào làm chổi thì tự đi hái đót, cột thành bó rồi chở về nhà làm. Nhưng kể từ khi sản phẩm chổi đót được sản xuất thương mại thì hình thành giới nhà buôn chuyên đi thu mua bông đót để phân phối lại cho các cơ sở làm chổi. Đây cũng là sự phát triển tự nhiên của thị trường. Bởi vì chỉ có đơn vị buôn bán mới có thể thu hoạch đót với số lượng lớn và kịp thời trước khi đót quá già. Cách thức thường thấy là khi mùa đót tới thì chủ yếu anh em đồng bào sẽ đi thu hoạch đót và bán cho người buôn. Người buôn sau khi đã thu mua đót thì sẽ lưu kho và phân phối lại cho các cơ sở làm chổi.

Phơi đót

Công đoạn phơi đót này thường do những người chuyên đi thu hoạch đót thực hiện, trước khi bán cho lái buôn. Bởi vì đót hái về là đót tươi, chưa thể sử dụng để bó chổi được, cần phải phơi qua vài nắng để nó khô lại.

Quá trình phơi đót rất quan trọng, vì nó ảnh hưởng trực tiếp đến chất lượng của bông đót bó chổi sau này. Lý tưởng thì đót cần được phơi đủ nắng, đạt đến độ khô vừa phải, khô quá thì bông dễ gãy, mà tươi quá thì bông dễ rụng. Điểm thuận lợi là thời điểm đầu xuân là lúc trời miền Trung nắng đẹp, nên đót hái sớm thường sẽ đạt chất lượng cao hơn so với đót hái trễ khi mà thời tiết đã dần xuất hiện những cơn mưa.

Xé đọt